Έλληνας ναϊφ ζωγράφος.
Γεννήθηκε στη Βαρειά της Λέσβου.
Η μητέρα του ήταν κόρη αγιογράφου.
Από μικρός έδειξε κλίση για τη ζωγραφική, ενώ δεν ήταν καλός στα μαθήματα.
Ήταν αυτοδίδακτος.
Στα 18 του πήγε στη Σμύρνη και εργάστηκε στο εκεί προξενείο ως θυροφύλακας.
Γύρω στο 1897 μετακόμισε στο Βόλο. Περιφερόταν στα χωριά του Πηλίου και ζωγράφιζε σε τοίχους μαγαζιών ή σπιτιών, συχνά με αντάλλαγμα το φαγητό του ή έκανε ευκαιριακές δουλειές.
Επίσης έπαιρνε μέρος σε λαϊκές θεατρικές παραστάσεις, όπου πρωταγωνιστούσε άλλοτε ντυμένος ως Μεγαλέξαντρος και άλλοτε ως ήρωας του 21, με στολές που έφτιαχνε ο ίδιος.
Η ζωή του ήταν δύσκολη, καθώς υπέφερε από τον χλευασμό του κόσμου, που τον θεωρούσαν «τρελό», μεταξύ άλλων επειδή επέμενε να κυκλοφορεί με παραδοσιακή φουστανέλα.
Το 1927 επέστρεψε στη Λέσβο, όπου συνέχισε την ίδια νομαδική ζωή.
Εκεί τον συνάντησε ο εκ Λέσβου γνωστός τεχνοκριτικός Teriade (Στρατής Ελευθεριάδης), που ζούσε στο Παρίσι, ο οποίος αναγνώρισε την αξία του και ουσιαστικά τον έκανε γνωστό τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη.
Το 1964 έχτισε στο κτήμα του στη Βαρειά το Μουσείο Θεόφιλου, που υπάρχει ως σήμερα. Πριν απ’ αυτό είχε οργανώσει το 1961 μεγάλη έκθεσή του στο Λούβρο!
Ο Θεόφιλος ζωγράφισε με απλό και γλαφυρό τρόπο σκηνές από όλες τις εποχές της ελληνικής ιστορίας όπως ο ίδιος τις φανταζόταν, μυθολογικές ή θρησκευτικές εικόνες , αλλά και σκηνές καθημερινής ζωής.
Θεωρείται ο σημαντικότερος έλληνας ναϊφ.
